Μαθήματα από την Ελληνική Επανάσταση (για τους νέους - κι όχι μόνο)
2015-03-24 18:12
Με την ευκαιρία της 25ης Μαρτίου, της εθνικής εορτής της Επανάστασης του Ελληνικού Έθνους κατά των Τούρκων κατακτητών, δίνεται στον καθένα από μας η ευκαιρία να αναλογιστεί τις δικές του «επαναστάσεις». Οι εθνικές εορτές, πάντα το πίστευα αυτό, δεν αποτελούν μόνο μια αφορμή επανασύνδεσης του παρελθόντος με το παρόν, αλλά και "διαθήκη" μαθημάτων που θυμίζει στον καθένα μας τι σημαίνει να ανήκεις σε μια συλλογικότητα – το κυριότερο, τι μπορείς να επιτύχεις μέσα από αυτήν: ελευθερία (την προσωπική, όσο και συλλογική), πολιτικά ώριμη συμπεριφορά (μόνο ως δρων πολίτης και όχι ως μεμονωμένο άτομο οδηγείσαι σε ένα καλύτερο αύριο), πολιτισμική πρόοδο (ο πολιτισμός, ο βαθιά ανθρωπιστικός πολιτισμός, ήταν, είναι και θα είναι πάντα υπόθεση συλλογικοτήτων και προσώπων, όχι ατόμων που χειραγωγούνται και γίνονται μάζα).
Οι μεγαλύτερες επαναστάσεις στην Ιστορία υπήρξαν πάντα συλλογικές – ακόμα κι αυτές που χαρακτηρίστηκαν ως πνευματικές. Δεν εννοώ με αυτό ότι δεν υπήρξαν εκείνοι οι φωτισμένοι, οι εκλεκτοί και οι πραγματικοί διανοούμενοι πίσω από τη συλλογική προσπάθεια. Εννοώ ότι κανείς μόνος του, μεμονωμένα και κοινωνικά ή πολιτικά περιθωριοποιημένα, δεν θα μπορούσε να επιτύχει στο ελάχιστο, αν δεν κατόρθωνε να κάνει κοινωνούς της σκέψης του μεγάλο μερίδιο του πληθυσμού, αν δεν ξεσήκωνε, δηλαδή τους κοινούς ανθρώπους, αν δεν τους μετέδιδε το όραμά του. Τι θα ήταν ο Ρήγας Φεραίος δίχως τους απλούς ανθρώπους που ασπάστηκαν και χιλιοτραγούδησαν τον Θούριό του, προτιμώντας να ζήσουν «μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή»;
Η ιστορική στιγμή που ζούμε έχει πολλά ανάλογα στην εθνική μας πορεία. Η Επανάσταση του 1821 μας δίδαξε ότι σημασία δεν έχει η αριθμητική υπεροχή του εχθρού που αντιμετωπίζουμε, ούτε το πόσα χρόνια υπήρξαμε σκλαβωμένοι, ούτε αν διαθέτουμε ή όχι όπλα και συμμάχους. Έχοντας στο νου μας την ελευθερία μας, κινήσαμε ωσάν καπεταναίοι σε φουρτούνα και ο κόσμος μας έλεγε τρελούς, πλην αν δεν ήμαστε τρελοί, δεν θα εκάμομεν επανάσταση – όπως έλεγε ο Κολοκοτρώνης – να φτάσουμε στη δική μας «Ιθάκη».
Μας έμαθε, όμως κι άλλα η πορεία της επανάστασης. Μας δίδαξε ότι μόνο όταν είμαστε «στο εμείς, κι όχι στο εγώ», όπως έγραφε ο Μακρυγιάννης, μπορούμε να κερδίσουμε τους στόχους μας. Η εμφύλια διαμάχη που ξέσπασε, ενώ η Επανάσταση ακόμα δεν είχε κερδηθεί, κόντεψε να μας οδηγήσει ξανά στη σκλαβιά. Μας δίδαξε, όμως και ένα άλλο – πολύ επίκαιρο κι αυτό – μάθημα: όσοι αυτόκλητα «διορίζονται» σύμμαχοί μας, το κάνουν μόνο για τα δικά τους συμφέροντα. Κι αν η Ελλάδα με την επαναστατική της διάθεση, τη θυσία της και τη δίψα της για την ελευθερία τίναξε στον αέρα την περίφημη «Ιερά Συμμαχία», δεν σήμαινε αυτό ότι άλλαζε την αντίληψη των Μεγάλων της εποχής εκείνης για τους «ξεβράκωτους Έλληνες», ούτε σήμαινε ότι μείωσε τη δίψα τους για εξουσία και δύναμη.
Έχει ειπωθεί ότι «λαός χωρίς Ιστορία δεν έχει Μέλλον». Έχει επίσης ειπωθεί ότι «αν δεν γνωρίζουμε ιστορία, είμαστε καταδικασμένοι να επαναλάβουμε τα λάθη της». Και διαπράξαμε λάθη πολλά, όταν κάναμε τα πρώτα δειλά βήματά μας ως κράτος: φτιάξαμε κόμματα που ονομάζονταν «Αγγλικό», «Γαλλικό», «Ρωσικό», επειδή νομίζαμε, αφελέστατα, ότι μ’ αυτόν τον τρόπο οι Μεγάλοι της εποχής θα κολακεύονταν και θα μας συνέδραμαν. Αντί να πολεμάμε τον Ιμπραήμ, αρχίσαμε να πολεμάμε μεταξύ μας. Υποθηκεύσαμε τη γη μας (άρα και το μέλλον μας) για να πάρουμε μια οικονομική βοήθεια που αποδείχτηκε πολύ μικρή, ταυτόχρονα δε πολύ «ύπουλη» για τα συμφέροντά μας. Επιτρέψαμε να δολοφονηθεί ο Καποδίστριας, από τους πλέον άξιους Κυβερνήτες του τόπου. Αφεθήκαμε σε χέρια ξένων να «οργανώσουν» τη χώρα μας με πρότυπα που, όμως δεν ταίριαζαν στην κουλτούρα μας, ούτε στο φρόνημα και τον πολιτισμό μας. Λίγο έλειψε να επιτρέψουμε ακόμα και τη θανάτωση του Κολοκοτρώνη, του ανθρώπου που έγινε σύμβολο της Επανάστασης – χρειάστηκαν δύο Δικαστές να υψώσουν το ανάστημά τους, διακινδυνεύοντας τη ζωή τους, για να μην κηλιδωθεί ακόμα μία φορά η Ιστορία μας.
Η ιστορική στιγμή που ζούμε έχει πολλά ανάλογα στην εθνική μας διαδρομή. Υπάρχει, λοιπόν μια χαρακτηριστική φράση του Δημήτρη Υψηλάντη που ταιριάζει, θεωρώ, στη σημερινή συγκυρία. Όταν πολλοί Έλληνες, από το φόβο του Ιμπραήμ, ετοιμάζονταν να δηλώσουν υποτέλεια στους Άγγλους, ο ηρωικός αυτός νέος, αρνούμενος να ανταλλάξει τη σκλαβιά των Τούρκων με την υποτέλεια σε μια Μεγάλη Δύναμης της εποχής, είπε: «Έχομεν πολύ ακριβά αγορασμένη την ελευθερίαν μας, για να την πουλήσομεν τόσο φτηνά εις τον τυχόντα»!